विचार/लेख

कुनैपनि राज्य सञ्चालनका लागि राजनितीको त्यतिनै आवस्यक हुन्छ जति एउटा शरिरमा रक्त सञ्चारको आवश्यक हुन्छ। नेपालमा हिजो दसकौ पहिले देखि दल हरुको उदय भयो र राजनीति शुरु भयो।यसले राज्य सञ्चालन गर्नका लागि लोकतान्त्रिक पद्दति अनुसार सत्तामा जाने प्रचलन जुन रह्यो ।यसले देस र जनतालाइ केन्द्रमा राखेर जाने दल र नेताहरूको अभाव देखिन थाल्यो ।हिजो विपि पुष्पलाल मदन भण्डारी गणेशमान जस्ता नेताहरुले दिएको सन्देस र देखाएको बाटोमा नेपालका कुनैपनि दल र तिनका नेताहरुले उनलाई एकदिन स्मरण सभा गरेपनि उनले दिएका सबै कुराहरु बिसर्दै जान थाले ।हुनता राजनिती भनेको साम, दाम, दण्ड, भेद यी सबै कुरालाइ अपनाउनु पर्छ भनिन्छ तर पनि राजनितीमा पनि एउटा नैतिक इमानदारीता हुन्छ।त्यसलाइ बिर्सन हुदैन भनिन्छ। तर हामी कहायि र यस्ता कुरा हिर्सने ता परैको कुरा हिज‍ो जनताको बिचमा म आफुले के बोलेको थिए भन्ने कुरा समेत नेताहरुल...

मानव इतिहासको ऐतिहासिक कालदेखि नै अस्तित्व रक्षाको लागि संघर्ष गर्दै आवश्यकताहरू पुरा गर्दै अघि बढेको हामी इतिहासको अध्ययनबाट थाहा पाउन सक्छौ। सहकार्य र सहकारिताको भावना त्यो कालखण्डदेखि नै सुरु भएको हाम्रा पूर्विय दर्शनमा यत्रतत्र उल्लेख गरिएको पाइन्छ । सहकारीको साधारण अर्थले सहकार्य, सहअस्तित्व, समान कार्य वा सँगसँगै काम गर्ने भन्ने बुझिन्छ । यसरी सँगसँगै मिलेर काम गरी आफ्नो आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक हैसियत माथि उठाउन न गरिएको सामुहिक प्रयासलाई सहकारी भनिन्छ । आर्थिक भनेको धनसम्पत्ति सम्बन्धी, वित्तीय वा अर्थसँग सम्बन्ध राख्ने भन्ने बुझिन्छ । समृद्धि = भनेको उन्नति, अभ्युदय, बढिबढाउ वा सम्पन्नता हो। सम्पन्नता हुन समाजका हरेक नागरिकको जीवन निर्वाह, व्यक्तित्व विकास, शिक्षा, स्वास्थ्य र सुरक्षाका आधारभूत आवश्यकता पूरा भएको हुनु हो। वर्तमान नेपाली समाज समृद्ध हुनका लागि नेपाली ज...

देसमा भ्रष्टहरुका फायल खोल्ने क्रम सग सगै  देसमा एउटा अकल्पनिय राजनितिक तरङ्ग पैदा भयो जसले गर्दा रातारात प्रचण्ड सरकार ढल्यो । तब सहकारीको अरवौ रकम अपचलन हिनाबिनाका कुरा बाहिरिए सगै पुर्व उप प्रधानमन्त्रि तथा गृहमन्त्रि रवि लामिछाने गिरफ्तारी भएसगै एकातर्फ रास्वपाका कार्यकर्ता र रवि लामिछाने समर्थकले सरकारले राजनितिक प्रतिसोध साधेको आरोप लगाउदै  विरोधमा निस्किने र अर्कोतर्फ  सहकारी  पिडितहरुले न्याय माग्दै सडकमा निस्किए पछि देसैभर  यतिबेला बवण्डरै बवण्डर मच्चिएको छ। सरकार चौतर्फी आलोचित भएको छ। सरकार माथि जताततै प्रस्नै प्रस्नको ओइरो  लाग्न थालेको छ।  सरकार यतिबेला यति आलोचित भइरहेको छ कि आलोचना खेप्नै नसक्ने अवस्थामा पुगेको छ ।यहा सम्मकि तेस्रो दल   प्रतिपक्षि दल  विर‍ोधि दलबाट मात्रै नभएर  भित्र भित्रै  गठवन्धन सरकारमा रहेको ठुलो दल काङ्ग्रेस र आफ्नै दल बाट समेत आलोचित भएको गन्ध बिस्ता...

पोखरा साच्चिकै भन्ने हो भने कुनैपनि देसमा जब भ्रष्टाचार झाङ्गिएर आउन थाल्छ तब त्यो देसका जनताको भबिष्यनै अन्धकारमय गन्तब्यहिन हुन्छ। हुन ता विश्वमै हावा पानी रुख विरुवा झारपात भएजस्तै भ्रष्टाचार पनि जताततै उहीँ फेवातालमा जलकुम्भि झार झाङ्गिए जस्तै गरि सर्वत्र व्याप्त छ।   तर कहाँ कुन देसमा कुन ठाउमा कति भ्रष्टाचार छ भन्ने मात्रै हो तर नेपालकै सन्दर्भमा भन्ने हो भने  नेपाल भ्रष्टचारको अग्रपङ्तिमा नै पर्छ जस्तो देखिन्छ। हिजो पनि नेपालमा भ्रष्टचार थियो आज पनि छ । त्यसैले भन्नै पर्ने हुन्छ नेपालले अन्तराष्ट्रिय भ्रष्टाचार दिवस मनाइ रहदा पनि हिजो बरु राष्ट्रिय भ्रष्टाचार युक्त भएको देस झन् परिवर्तन सँग सँगै भ्रष्टाचार मुक्त हुनु ता परैको कुरा झन् पछिल्लो समयमा आएर ता नेपाल आफै अन्तर्राष्ट्रिय भ्रष्टाचारयुक्त देस बनेको रहेछ भन्ने कुरा त पछिल्ला  दिनहरुमा देसमा देखिएका सुनिएका घटनाक्...

लोकतान्त्रिक पद्दतिमा अघि बढ्ने , कानुन विधि पद्दतिमा चल्ने कुनैपनि देसमा राजनीतिक पाटि हुनु स्वभाविकै हो । हरेक राजनितिक पाटिका आ आफ्ना दर्सन , विचार ,सिद्धान्त नीति पद्दति पाटिका चिन्ह झण्डा  हुन्छन् । हरेक पाटिले आ आफ्नै छुट्टाछुट्टै इतिहास र पहिचान बोकेका हुन्छन् । जनताले विश्वास गरेर अत्याधिक मत दिएर धेरै सिट जितेपछि एउटा पाटिलाइ निश्चित अवधिभर शासन सत्ता सम्हाल्ने जिम्मेवारि  प्राप्त हुन्छ ।  लोकतान्त्रिक पद्दतिमा जनताको जनमतले  नै सबै पाटिलाइ आ आफ्नो हैसियत साइज र निति अनुसार जिम्मेवारी सम्हाल्न निर्देसन गर्छ । पहिलो  वहुमतिय  पाटि भए सत्तामा नत्र प्रतिपक्षमा रहन जनताले जनमत द्वारा निर्देसन गरेपनि नेपालको राजनिति र पाटिहरुको गतिविधि र नेताहरुको राजनितिक चालचलन देख्दा भने पछिल्ला केहि बर्ष यता जनताले मतदान द्वारा दिएको निर्देसन विपरित अलि भिन्न ...

देस यतिबेला पिडै पिडाले रन्थनिएको छ। नेपालि जनता अलमलमा छन् ।सहकारि पिडित अन्यौलमा छन् ।दल हरुमा अराजकताको पराकाकाष्ठ देखिएको यहासम्म कि सुरक्षा निकाय ,न्यायालयप्रति समेत प्रस्न चिन्ह लाग्न थालेको छ ।सुरक्षा निकाय देखि न्यायालयमा समेत राजनितिक प्रभाव पर्न थालेका सङकेतहरु देखिन थालेका छन् ।नेताहरु एक अर्को आरोप प्रत्यारोपमा उत्रिएका छन्। यहाँ सम्मकि एकले अर्कोको धोति फुस्काउन र नङ्याउनमै व्यस्त छन्। नेताहरु देस र जनताको भन्दापनि पाटि र कार्यकर्ता प्रति चिन्तित छन्।सरकार आफ्नै धोति फुस्किएको समेत थाहै नपाएझै गरि रहेकोछ। सत्तासीन पाटिहरु सडकमै उत्रिएर बेमौसमि गाइ जात्रा देखाऊन थालेका छन् ।प्रमुख प्रतिपक्षि दल समेत के बोल्ने के नबोल्ने भनेजस्तो गरि अलमलमा छ। दोस्रो प्रतिपक्षी र सत्तासिन पाटिका नेताहरुमा यस्तो कपटै कपटपुर्ण दोहोरि चलि रहेको छ। यहाँ सम्मकी जबसम्म पाटिहरु समाप्ती हुदैनन् तबस...

पोखरा यतिबेला भन्नै पर्ने भएको छ कता कति एउटा प्रस्नले जन्म लिन थालेको छ। देस कता जादैछ भन्ने प्रस्नवाचक चिन्ह? आम नेपालि जनताको निधारमा देखिन थालेको छ।आम नेपालि जनताको मन मनमा एउटा डर त्रास र भय सहित देस कता जादैछ भन्ने प्रस्न उठ्न थालेको छ। किन भने सिङ्गो देसैभर अन्यौलता छाएको छ ।देसैभर कतै न कतै कुनै न कुनै कारणले आम नेपालि जनताले सास्ति पाई रहेका छन्।स्वास्थ्य उपचारका लागि अस्पताल जाउ उतै सास्ति, एक ठाउँ बाट अर्को ठाउ जादा सडकमै सास्ती ,बाढि पहिरो धनजनको क्षती र सास्ती, सरकारि कार्यालय सेवा लिन जाउ उतै सास्ती, किसानलाइ सास्ति व्यापारि लाइ सास्ति शिक्षामा बिध्यार्थि लाइ सास्ती, आफ्नो देसमा वेरोजगारिको पिडाले बिदेस जाने युवाहरुलाइ बिदेस जादा ह‍ोस् वा फर्कि आउदा विमानस्थलमा सास्ती,जता जाउ त्यतै सास्ति , कतै सहकारि पिडितलाइ सास्ति , जनतालाई जता जाउ जहा जाउ जताततै सास्ति नै सास्ति,मन्त...

सम्वैधानिक राजतन्त्र सहितको बहुदलिय प्रजातन्त्र अन्त्य सगै  देसमा सँघिय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र आयो जुन गणतन्त्र आएपछि कसैले जनता द्वारा जनताले जनताकै लागि जनताकै छोरालाई शासक बनाउनका लागि हजारौं नेपाली जनताले  सहिद वेपत्ता घाइते भएर ल्याइएको व्यवस्था हो भनेर त कसैले हैन जनताको नासो जनतालाइ नै भनेर पुर्व राजा ज्ञानेन्द्रले सजिलै दलहरुका हातमा शासन सत्ता थमाएका हुन् भनेर व्याख्या गर्न थाले।  फेरिपनि आम नेपाली जनतामा एउटा उत्साह पैदा भयो अब देसमा शुशासन शान्ति अमन चयन कायम हुने भो जनताका मौलिक  हक अधिकार सुनिस्चित हुने भए भन्नेमा आम नेपालि जनता  ढुक्क भए । अब दस बर्षे जनयुद्द गरेर आएको माओवादि र डेड दसक  शासन सत्ता चलाएका काङग्रेस र एमाले साथै सघर्षरत मधेसवादि दल  लगायतका सबैदल हरु एक ठाउमा उभिएर जनतासग माफि माग्दै लोकतान्त्रिक पद्धति  विपरित कुनैपनि...

हिजो सरकारले देसै भर खासमा कृषि क्रान्ति उध्योग धन्दा र व्यापार विस्तार र  उध्योगि व्यापारी र कृषक लक्षित उध्योगि व्यापारि र कृषकलाइ सुरक्षित वचत गर्न गराउनका लागि र उत्पादनलाइ विशेष महत्व दिने उदेश्यका साथ सहकारि मन्त्रालयनै स्थापित गरेर जुन सहकारि नीति ल्याइयो त्यतिबेला सम्म यो आफैमा राम्रो पक्ष थियो । त्यसपछि नेताहरुले पनि भाषण गर्दा कत्ति पनि नछुटाइ विशेष गरेर ठुला दलका नेताहरुले टोल टोल सहकारी घर घर भकारि भन्ने चादिले घेरेको सुनौलो नारा लिएर देसैभरका जनतालाइ यस्तो प्रभाव पारेर उकासे जनता पनि  विश्वासमा परेर प्रभावित हुँदै जानथाले  जसले गर्दा देसैभर सहकारि खोल्ने अभियान नै चल्यो यहाँ सम्म कि सहकारीमा लगेर पैसा नराख्ने र सहकारीमा खाता नहुने यो देसकै नागरिक हैन कि भनेजस्तो अवस्था सृजना हुन थाल्यो। यहासम्म कि दैनिक आम्दानि नै नहुने  हरुले पनि  सहकारीमा खाता खोल्ने लहर नै चल्यो। वृद्द ...

यति बेला देसमा कर्कलाको पातमा चलबलाऐको अस्थिर पानिको फोका जस्तो राजनितीक अवस्थामा छ। जताततै नेपाली जनता मात्रै हैन स्वँय  पाटिका नेता कार्यकर्ताहरु समेत अन्यौलमा छन्, अलमलमा परि रहेछन्। यतिबेला देस ओलि र रविकै मात्रै हैन एमाले काङ्ग्रेसको गठवन्धन सरकारको विभिन्न हथकण्डाको कानुनि वार र रास्वपाको ब्लुवार चलेको छ। सरकारले रविलाइ गिरफ्तार गरे सगै रास्वपाको आन्दोलनको रफ्तार पनि अगाडि  बढ्न थालेको छ। रास्वपाका नेता कार्यकर्ता सडकमा निस्केर राजनितिक पुर्वाग्रहका आधारमा रविलाइ सहकारी ठगिको आरोपमा   गिरफ्तार गरेको समान न्याय कानुन नभएको भन्दै नेपालको कानुन ओलिको हातमा जनता रविको साथमा भन्दै नारा लगाउदै  रवि लाई  ओलि सरकारको सड्यन्त्र बाट नडराउन र खुट्टा नकमाउन भनी रहेका छन्।रविले पनि  यदि बाचे भने आज पक्राउ पुर्जिमा हस्ताक्षर गरेका हातले एकदिन यि पैतिस बर्षे  भ्रष्टचारिलाइ  कारवाहि गरेर आ...